PBF HiRes Bethel Moordrecht 22

Orgel

Het is een authentiek Flaes orgel uit 1871.

Om ons Flaesorgel op en top te houden is er ditmaal groot onderhoud nodig. Doe daarom mee met de actie 'Sponsor een Flaesorgelpijp'.

PBF HiRes Bethel Moordrecht 20

Het gaat om een authentiek Flaes orgel uit 1871, met een sober, modern front. Het oude monumentale front is verloren gegaan, helaas. Maar het binnenwerk met alles wat erbij hoort is wel degelijk monumentaal. Het is een nagenoeg gaaf bewaard instrument van de orgelbouwer Pieter Flaes te Amsterdam. Hij was ooit de meesterknecht van de beroemd orgelbouwer Bätz, die o.a. het orgel van de Domkerk in Utrecht bouwde.

Pieter Flaes

Pieter Flaes werd geboren op 21 mei 1812 in Rotterdam. In 1834 werd hij lidmaat van de remonstrants gereformeerde gemeente. In 1842 trok hij naar Amsterdam. Daar ontmoette hij Ike Swart, met wie hij op 24 augustus 1843 trouwde.

Voordat Pieter een eigen bedrijf begon, was hij meesterknecht bij de beroemde familie Bätz te Utrecht. Op 1 januari 1842 richtte hij samen met Georg Diederich Brünjes in compagnonschap een zelfstandig bedrijf op in Amsterdam. Vanaf 1869 hield het compagnonschap op te bestaan en stapte Brünjes over naar de pianohandel. Flaes ging verder in de orgelbouw. In zijn werkplaats werden de pijpen handmatig gemaakt met de afmetingen naar normaal-mensuren volgens Töpfer. Flames overleed op 10 juni 1889. Zijn bedrijf werd overgenomen door de broers Steenkuyl, die in een modernere stijl doorgingen.

Het werk van Flaes werd onder meer beïnvloed door Bätz. Deze beïnvloeding is terug te zien in de frontontwerpen voor de orgels die Flaes bouwde. Met name het orgel dat Bätz in de Nieuwe Kerk in Delft heeft gebouwd, stond symbool voor de fronten die door Flaes werden ontworpen. Het laatste orgel dat Flaes heeft gebouwd, stamt uit 1888. Dit orgel staat nog altijd in Gouderak. Totaal zijn van Flaes nog ongeveer 50 orgels bewaard gebleven. De grootste hiervan staat in de Oostzijderkerk in Zaandam en de kleinste, met 1 manuaal, staat in Noordwelle in Zeeland.

NL GdSAMH 0440 72571 Fotocollectie MH   kopie
PBF HiRes Bethel Moordrecht 22

Het orgel zoals het in Gouda stond

Het contract van het orgel is bewaard gebleven in het streekarchief van Gouda. Dit contract vermeldt de huidige dispositie, met uitzondering van de Woudfluit. Het contract is getekend door J.N. Scheltema, namens het kerkbestuur, op 21 januari 1871 en door P. Flaes op 26 januari 1871. De prijs van het orgel, met uitzondering van het verfwerk, ƒ 3275,00.

PBF HiRes Bethel Moordrecht 20

Het paneel

Op het paneel is, voor zover mogelijk, te lezen:

Dit orgel Is ingewijd den 23 Juli 1871 Bespeeld om beurten door de (heren):
Jakob Kwast en Cornelis Corstianus K —
De inwijdingsrede  gehouden  ——- (door)
Den Predikant J.G Sche —-
Tekst  2 Corinthe 5 vers 1,  —–
“Ziet, het is alles nieuw geworden —–
Gezongen:
Voorzang:  2e  Bundel  Gez:   —-
1e Tuschenzang 1e Bund. Gez: —
2e      _       Psalm  51
3e      _       1e Bund. Gez.  —-
4e      _       1e Bund. Gez.  —-
Nazang :  2e  Bundel  Gez:   —

Orgel in Moordrecht

De Gereformeerde kerk in Moordrecht kocht het orgel in 1969 voor slechts ƒ 3000,00. Bemiddeling in deze transactie werd verleend door de toenmalige burgemeester van Moordrecht, de heer H.C. Vermaat. De tip die leidde tot de aankoop van het orgel was afkomstig van de heer G. Verloop (orgeldeskundige), op dat moment woonachtig in Moordrecht.

Een rekening van de firma Fonteyn en Gaal, gevestigd te Amsterdam en Rotterdam, vermeldt het volgende:

Uw kerkorgel gedemonteerd, geladen, vervoerd en opgeslagen, incl. reiskosten en nota expediteur, uitgevoerd in Januari 1968,  incl. 4% o.b.  ƒ 2059,20.

De onderdelen van het orgel zijn na de demontage ruim een jaar opgeslagen in een loods van de heer A. van Houwelingen, kaashandelaar in het Westeinde. Deze opslag deed het orgel geen goed. Een van de oorzaken van deze opslag was een onderlinge strijd in de kerkelijke gemeente. Deze strijd ging over het feit of het orgel voor- of achterin de kerk moest worden geplaatst. Uiteindelijk werd de overplaatsing van het orgel naar Moordrecht uitgevoerd door de firma Fonteyn en Gaal, voor de prijs van ƒ 18760, inclusief 12% BTW. Een rekening van Fonteyn en Gaal van 7 oktober 1969 vermeldt het volgende:
Rekening voor de Commissie van Beheer der Geref. Kerk te Moordrecht No. 6947

Uw orgel opgesteld op de galerij, windlade gerepareerd, abstracten hersteld, frontpijpen opgevormd, onderdelen en pijpwerk schoongemaakt, intonatie gecorrigeerd en ingestemd, 2 nieuwe regulateurs gemaakt ven sipo mahonie, kanalisatie vernieuwd, bedrijfsklaar aangesloten, nieuwe orgelmotor volgens offerte 30/12 ’68,  nieuwe motorkist, nieuw orgelfront met zijwand, frontpijpen aangepast aan nieuwe opstelling, nieuwe pedaalkoppel apparatuur, uitgevoerd in lichtmetaal, incl montage (onderdelen gespecificeerd : totaal bedrag  ƒ 18760,00).

Zonder veel respect voor het orgel ging men te werk. De pneumatische overbrenging van het pedaal werd gelaten zoals het was, behalve dat de loden conducten werden vervangen door inferieure plastic slangetjes. De koppeling tussen het pedaal en het ondermanuaal werd vernieuwd, met aluminium strippen als abstracten. In de praktijk bleek dit geen succes. De oude magazijnbalg werd vervangen door twee regulatoren, een voor de manuaallade en een kleine voor de Bourdon 16’ van het pedaal.

De capaciteit van de nieuwe windvoorziening was te klein, met als gevolg dat bij het volle werk de klank wegzakte (ook wel windziek genoemd). De stemming had hier onder te lijden. Enkele pijpen van de Prestant 8’ in het front werden ingekort omdat er in de hoogte niet genoeg ruimte was. Het orgel werd op het achterbalkon van de kerk in de hoek geplaatst. Hierdoor moest architect Frans Vink Fz. noodgedwongen een asymetrische frontopstelling ontwerpen. Een bestaand orgelfront van Flaes was beschikbaar in Grosthuizen (Noord-Holland). Deze kans werd echter niet benut. Ook de bekende organist Nico van den HOoven, een oud-Moordrechtenaar, was als adviseur bij deze zaak betrokken. De beide organisten van de kerk, Huib den Boer en Pim Vink, zagen in 1983 kans om voor ƒ 1000,00 een originele Flaes-Trompet te bemachtigen, afkomstig vanuit het Flaes orgel in Hazerswoude.

In 1990 zijn door dezelfde firma enkele restauraties en reparaties uitgevoerd voor de prijs van ƒ 45000,00. Dit bedrag werd betaald door de oud-papier commissie.

0440. 56080 ca juni 1945, SAMH

van de galerij. Vanwege de hoge bijkomende kosten, is aan de wens van Monumentenzorg geen gehoor gegeven.

De heer Karel Terlouw heeft de orgelbank voorzien van nieuw leder. In 2002 is door de orgelmaker Maarten Vos jr. uit Gouderak de Trompet gerestaureerd en geïntoneerd. Het orgel is nog in goede staat en kan nog jaren mee, vooral dankzij het degelijke werk en het gebruik van duurzame materialen door de oorspronkelijke bouwer P. Flaes. De heren Dick Admiraal en Pim Vink hebben in 2010 de orgelkas opnieuw geverfd.

Het orgel heeft de volgende dispositie:

Ondermanuaal: 

Bovenmanuaal:  

Pedaal:

Prestant 8 

Salicionaal 8    

Bourdon 16

Bourdon 16 (vanaf c klein) 

Holpijp 8

Manuaalkoppel

Octaaf 4

Viola di Gamba 8

Pedaalkoppel 1

Quint 3

Roerfluit 4

Pedaalkoppel 2

Octaaf 2

Woudfluit 2  (nieuw) 

 

Cornet 4 Sterk 

Manualen C-f3

 

Trompet 8 Bas

Pedaal:  C-d1

 

Trompet 8 Discant

 

 

Organisten in Moordrecht vanaf 1954:

  • Dhr. J. Priem, nog in de Oude Kerk aan de Dorpsstraat, tot 1965
  • Dhr. J. Goedhart, tot …
  • Dhr. J. Faas, 1954-1974
  • Mevr. J. Blom-van Houwelingen, 1954-1980
  • Dhr. H.G. den Boer, 1974-1999
  • Dhr. W.N. Vink, 1969-2014
  • Mevr. L.M. van Mourik, 1986-1998
  • Dhr. H. den Boer, 1999-2000
  • Dhr. W. van Dommelen, 1999-2014
  • Dhr. M. Lamboo, 1999-2013
  • Dhr. M. Siebel, 2003-2014
  • Dhr. C.W.  Lingen .. - 2014

Na overname door de Beth-El kerk Herv. Gem. Moordrecht

  • Dhr. (Henk) H.C. Timmerman tot 2022
  • Dhr. (Marchinus) M. Uitbeijerse, tot 2023 (invaller en belast met beheer)
  • Dhr. (Arjen) J.A. Uitbeijerse, 2014 tot heden
  • Dhr. (Eric) G.H. van der Knijff, 2014 tot heden
  • Dhr. (Dirk) D. Alblas, 2014 tot heden
  • Dhr. (Marten) M. Alblas, 2021 tot heden

Deze website maakt gebruik van cookies

Deze website gebruikt cookies. Door gebruik te maken van deze website, geef je aan akkoord te zijn met het gebruik van cookies. Lees meer

Sluiten